Waarom Nutricia niet in Sint-Oedenrode gevestigd is

Het boek telt 240 pagina’s, met bijzondere foto’s en oude documenten. Vooral nog niet eerder geraadpleegde familiearchieven hebben veel informatie verschaft. Centraal hierbij staat de overgang van de agrarische naar een industriële samenleving. De werkgroep zegt heel tevreden te zijn over het eindresultaat.

Het landbouwtijdperk was een periode van hard werken en veel armoede. Door de uitvinding van kunstmest en machines werd het mogelijk om de opbrengst en kwaliteit van producten te verhogen. De bevolking kreeg het daardoor een beetje beter en kon zich enige producten zoals koffie, thee en boter veroorloven.

Maar alleen een paar echt rijke families beschikten over voldoende geld en ondernemerszin om stoommachines te kopen om producten massaal, goedkoop en tegen een constante kwaliteit op de markt te brengen. Zo ontstonden de eerste stoomkoffiebranderijen, stoomboter- en melkfabrieken. De producten konden alleen verkocht worden als deze betaalbaar werden voor de massa. Er kwamen grossierderijen die gingen zorgen voor opslag, transport en verkoop van producten aan kruidenierswinkeltjes die overal gevestigd werden.

In Sint-Oedenrode was de familie Van der Hagen enorm succesvol op dit gebied. Zij startten de eerste grossierderij, Firma H.W. van der Hagen. Deze kon zo’n 300 tot 500 winkels bevoorraden. In de tweede helft van de vorige eeuw ging de grossierderij op in de Sligro-groep. De jongste telg van de familie ging met broer Jan zijn eigen weg. Ze verwierven een patent op het produceren van kunst-moedermelk. Met financiële hulp van zijn Rooise familie bouwde hij een fabriek in Zoetermeer, het begin van Nutricia.

Overal in het land werden productiewijzen geïndustrialiseerd en Sint-Oedenrode moest het al gauw afleggen tegen omringende dorpen als Veghel en Schijndel. Dat kwam vooral door het ontbreken van goede aan- en afvoerwegen zoals het kanaal in Veghel en een spoorweg in Schijndel. Het dorp had alleen een tramverbinding. Vervoer met kar en paard schoot niet erg op en vrachtwagens waren er nog niet. Daarom is er in het dorp tot de dag van vandaag weinig industrie. Maar elk nadeel heeft zijn voordeel. Het centrum en de omliggende wijken zijn redelijk intact gebleven en hebben het fraaie dorpse karakter behouden.

De onderzoeksgroep kon beschikken over een deel van het familiearchief van de Rooise Van der Hagens. Dit maakt soms duidelijk hoe zij over bepaalde zaken dachten en welke beslissingen ze hebben genomen. Schrijver Martien van Gastel zegt dat er feitelijk in 150 jaar niks veranderd is. Ook bij deze succesvolle en machtige families lag zelfoverschatting op de loer. Hun durf, initiatief en doorzettingsvermogen leidde tot grote successen, maar persoonlijke misstappen en onderling geruzie hadden soms ook een negatieve impact op de bedrijfsvoering.

Martien heldert ook nog even een misverstand op. Met carnaval wordt Sint-Oedenrode Papgat genoemd. Dit komt niet omdat Wilhelm van der Hagen de eerste prins carnaval is geweest onder de titel Willemke Pap en Van der Hagen een Nutriciafabriek (pap) in Rooi had. De Papbuikers danken hun naam aan een armzalige periode, kort na de Tachtigjarige Oorlog. Er was toen in het dorp zo weinig te eten, dat in de meeste gezinnen alleen een bord pap op tafel stond. Mensen van buiten Rooi noemden het dorp daarom kleinerend wel eens Papgat.

‘Tussen markt en Schoolwiel’ geeft een goed beeld van Sint-Oedenrode tijdens de overgang van de agrarische naar een meer industriële samenleving. Tot 1 november is het boek te bestellen bij het Heem tegen een voor-inschrijfprijs van €24,50. Mail dan naam, adres en telefoonnummer naar de penningmeester Johan van Bakel (j.bakel11@upcmail.nl) en maak het bedrag over op banknummer NL07RABO 0138 2887 55 t.n.v. Oude Vrijheid o.v.v. 'Boek Tussen Markt en Schoolwiel'.

Na 1 november is het de bedoeling dat het boek via de boekhandel van Sint-Oedenrode wordt aangeboden.